TS EN 13374 standardı, inşaat ve bakım çalışmalarında geçici korkuluk sistemlerinin tasarım, performans ve deney metodlarını belirleyerek iş güvenliğinin en üst düzeye çıkarılmasını sağlar. Geçici kenar koruma sistemleri şantiye, çatı ve cephe bakım gibi yüksekte çalışma ortamlarında çalışan personelin düşme riskini azaltmak için kurulan parmaklık, tutamak ve bağlantı elemanlarından oluşur. Bu standart yükseklikten kaynaklanan kazaların önüne geçmek ve koruma sistemlerinin tutarlılıkla güvenli çalışmasını temin etmek amacıyla malzeme kalitesi, montaj prosedürleri ve dayanıklılık testlerini düzenler.
TS EN 13374'ün önemi hem işverenler hem de işçiler için şeffaf ve evrensel bir güvenlik dilinin oluşturulmasından kaynaklanır. Yasal mevzuatlara uyumu kolaylaştırarak sorumluluk paylaşımını netleştirir. Dolayısıyla iş kazaları sonrasında ortaya çıkabilecek hukuki ve mali yaptırımların riski düşer. Aynı zamanda sistemlerin birbirine kıyasla performans standardı taşıması, tedarikçiler arasında kalite rekabetini teşvik eder ve inşaat projelerinde sürdürülebilir güvenlik kültürünün yerleşmesine zemin hazırlar.
TS EN 13374 Standardı Nedir?
TS EN 13374, geçici kenar koruma sistemlerinin tasarım, performans ve test gereksinimlerini tanımlayan bir Avrupa standardıdır. Yüksekte yapılan inşaat veya bakım çalışmalarında çalışanların düşmesini önlemek amacıyla bu sistemlerin nasıl kurulacağı, hangi malzeme ve boyutlarda üretileceği ile hangi yük altında ne şekilde dayanım göstermesi gerektiği adım adım açıklar. Standardın kapsamı montaj yüksekliği 4 m'ye kadar olan uygulamalar için geçici kenarlık sistemlerini içerir ve hem montaj talimatları hem de üretim kontrol prosedürleri sunar.
Standard koruma sistemlerini kullanım amaçlarına göre A (az eğimli çatılar), B (daha dik yüzeyler) ve C (mobil platformlar, makine üstleri) olmak üzere üç performans sınıfına ayırır. Her sınıf için öngörülen statik yük testleri ve dinamik yük simülasyonları, uygulamanın gerçek çalışma koşullarındaki dayanıklılığını garanti eder. Bu sayede TS EN 13374'e uygun ürünler laboratuvar testlerinden onaylı olarak çıkar ve şantiyede güvenle kullanılabilir.
TS EN 13374 Standardı Hangi Ürünlerde Geçerlidir?
TS EN 13374 standardı, yüksekte çalışma sırasında kullanılacak geçici kenar koruma sistemlerinin tasarım, performans ve test koşullarını belirler. Maksimum 4 m'lik montaj yüksekliğinde çalışan işçilerin düşmesini ve altına düşen malzeme riskini en aza indirmek için; el korkuluğu, ara korkuluk, düşüş bordu, direk ve bağlantı elemanları gibi ürünlerin nasıl üretilip monte edileceğini tanımlar. Bu sayede hem malzeme uyumluluğu sağlanır hem de şantiyelerdeki iş güvenliği yönetmeliklerine uyum kolaylaşır.
El Korkuluğu (Handrail)
Çalışma yüzeyinin en üstünde, işçinin düşmesini engelleyecek yatay kiriş. Yük taşıma kapasitesi ve montaj yüksekliği standarda göre belirlenir. A, B veya C sınıfı sistemlere göre farklı statik/dinamik yük testlerinden geçer.
Ara Korkuluk (Intermediate Rail)
El korkuluğu ile düşüş bordu arasında kalan ikinci yatay kiriştir. İşçinin veya ekipmanın korkuluklar arasından düşmesini önlemek için konumlandırılır. Standart ara korkuluğun eğilme ve kırılma dayanımını test eder.
Düşüş Bordu (Toeboard)
Yüzey ile korkuluk direkleri arasına monte edilen en az 100 mm yüksekliğinde dikey "bordo" profilidir. Altına düşebilecek küçük parçaları tutar, zemin veya çalışma yüzeyine zarar vermeyi engeller.
Direk (Post)
El ve ara korkulukları ile düşüş bordusunu taşıyan düşey profildir. Montaj yöntemine göre taban plakalı, kelepçeli veya geçmeli tipleri bulunur. Direklerin kopma, eğilme ve döner kuvvetlere karşı dayanıklılığı belgelendirilir.
Bağlantı Elemanları (Clamps, Brackets, Couplers)
Direkleri yapı elemanlarına sabitleyen, korkuluk kirişlerini birleştiren kelepçe ve bağlantı aparatlarıdır. TS EN 13374'e göre malzeme kalitesi sıkıştırma kuvveti ve kaymaya karşı direnci test edilir.
Modüler Panel Sistemleri
Önceden imal edilmiş, panelli demonte korkuluk üniteleridir. Hızlı montaj için birbirine kilitlenen çerçevelerden oluşur. Panel içindeki yatay ve düşey elemanların birleşim dayanımı ve tam sızdırmazlığı test edilir.
Mobil Koruma Sistemleri
Tekerlekli platform veya iskele üzeri koruma çözümleri Hem A/B/C sınıf yük testlerine hem de sistemin hareket halindeyken sabit kalma dayanımına göre değerlendirilir.
Makine ve Ekipman Üstü Korkulukları
Vinç, jeneratör, paketleme makinesi gibi ekipmanların üzerinde kullanılacak geçici kenar korumalardır. Hem titreşim hem de ekipman titreşiminden kaynaklı dinamik yüklere dayanacak şekilde tasarlanır.
Çatı ve Eğimli Yüzey Korkulukları
Az eğimli (A sınıfı) veya daha dik eğimli çatı yüzeylerine özel sabitleme aparatları ve yatay/şaşkın korkuluk düzenlemeleridir. Kayma riskini azaltmak üzere çatı kaplamasına zarar vermeyen kelepçelerle monte edilir.
TS EN 13374 Standardı Ne İşe Yarar?
TS EN 13374, geçici kenar koruma sistemlerinin (korkuluk, ara korkuluk, düşüş bordu, direk ve bağlantı elemanları) nasıl tasarlanacağı, test edileceği ve monte edileceğini belirleyen bir standarttır. Yüksekte çalışma risklerini kontrol altına alarak iş güvenliğini artırmayı, sistemler arasında uyumluluğu sağlamayı ve hem işveren hem de çalışanlar için net sorumluluk alanları tanımlamayı amaçlar.
Güvenlik Standartları Oluşturur: Geçici korkuluk sistemlerinin minimum performans ve malzeme gereksinimlerini tanımlar. Böylece şantiyedeki tüm koruma ekipmanları benzer koşullarda test edilmiş ve onaylanmış olur.
Düşme Riskini Azaltır: Statik ve dinamik yük testleriyle gerçek koşullardaki işçi hareketleri simüle edilir. Bu da sistemin beklenen kuvvetler karşısında dayanacağını ve düşme kazalarını engelleyeceğini garanti eder.
Yasal Uyumluluğu Kolaylaştırır: İnşaat sektörü ve iş sağlığı-güvenliği mevzuatıyla entegrasyonu sağlar. Uygulayıcılar TS EN 13374'e uygun ürün ve montaj kullanarak yasal sorumluluklarını yerine getirir.
Kalite ve Tedarikçi Standartlarını Belirler: Üreticiler kendi ürünlerinin hangi malzeme ve işçilik kalitesini sağlamak zorunda olduğunu bilir. Tedarikçiler arasında karşılaştırmayı kolaylaştırır, rekabeti kalite üzerinden teşvik eder.
Kurulum ve Bakım Prosedürlerini Netleştirir: Montaj talimatları, bağlantı detayları ve periyodik denetim kriterleri standardın içinde açıkça yer alır. Böylece sistemin doğru kurulumu ve periyodik kontrolü için tek bir referans kaynağı bulunur.
Denetim ve Onay Süreçlerini Hızlandırır: Standarda uygun ürünler, üçüncü taraf test ve belgelendirme kuruluşları tarafından hızlıca onaylanır. Şantiye denetimleri sırasında belgelenmiş performans raporları ile uyumsuzluk iddiaları ortadan kalkar.
TS EN 13374 Sınıfları Nelerdir?
TS EN 13374 standardı geçici kenar koruma sistemlerinin performans gereksinimlerini üç farklı sınıfa ayırarak uygulama yapılan yüzey eğimi, kullanım amacı ve beklenen yük durumuna göre net kriterler sunar. Böylece şantiye, çatı, mobil iskele veya makine üstü gibi farklı ortamlarda kullanılacak sistemler için hangi statik ve dinamik testlerin uygulanacağı, malzeme kalitesi ve montaj prosedürleri belirlenmiş olur.
TS EN 13374 sınıfları şöyledir;
Sınıf A (Az Eğimli Yüzeyler): 0°-10° eğime sahip çatılar, teraslar ve yatay yüzeylerde tercih edilir. Statik testlerde 0,30 kN/m yatay kuvvet uygular. Dinamik test zorunluluğu yoktur. Ancak sistem, işçinin hafif kayma veya durma hareketlerini güvenle karşılayacak şekilde tasarlanır.
Sınıf B (Daha Dik Yüzeyler): Uygulama Alanı: 10°-30° eğimli çatılar, merdiven kenarları ve eğimli teras gibi daha dik yüzeylerde kullanılır. Statik testte 0,50 kN/m yatay kuvvet ve simüle edilmiş 500 N'lik dinamik yük uygulanır. Bu sayede işçi kayması veya kısa mesafeli düşüşler esnasındaki enerji aktarımına dayanıklılık sağlanır.
Sınıf C (Mobil ve Geçici Ekipman Üstü Koruma): Tekerlekli platform, iskele, vinç üstü, jeneratör, makine ve ekipman çevresi gibi hareketli ya da geçici montaj gerektiren alanlar için tasarlanır. Statik testte 2,0 kN/m yatay kuvvet, dinamik testte en az 1 kN'lik düşme enerji simülasyonu uygulanır. Bu yüksek dayanım kriteri, titreşim ve hareket kaynaklı yükleri güvenle karşılar.
EN 13374 Test Kriterleri Nelerdir?
EN 13374 standardı, geçici kenar koruma sistemlerinin gerçek çalışma koşullarını simüle eden test kriterlerini tanımlar. Amaç el korkuluğu, ara korkuluk ve düşüş bordosu gibi bileşenlerin hem statik hem de dinamik yükler karşısında güvenli şekilde performans göstermesini sağlamaktır. Testler sistemin montaj şekli, malzeme kalitesi ve bağlantı elemanlarının montaj tutarlılığını gözler önüne serer.
EN 13374 test kriterleri şu şekildedir;
Statik Yük Testi: El korkuluğunun en üst noktasına yatay yönde belirlenmiş kuvvet uygulanır. Bu değer sınıf A için 0,30 kN, Sınıf B için 0,50 kN, Sınıf C için 2,0 kN olur. Amaç korkuluğun düşey montaj elemanlarına aktaracağı yükleri taşıma kapasitesinin doğrulanmasıdır.
Dinamik Yük Testi: Belirlenen kütle belli bir yükseklikten salınarak korkuluğa çarptırılır. Amaç ani yük şokları ve işçinin kayma/düşme hareketinde oluşan enerjiyi karşılayabilme kabiliyetidir.
Sapma (Defleksiyon) Ölçümü: Statik yük altında korkuluğun en çok deformasyona uğrayan noktasındaki yatay sapma ölçülür. Kriter sapmanın, uygulanan yük sınıfına göre belirlenen maksimum değeri aşmamasıdır.
Düşüş Bordosu Yük Testi: Bordonun tabanına dikey yönde 0,5 kN'lik bir kuvvet tatbik edilir. Amaç altına düşebilecek küçük parçaların engellenmesi için bordonun yeterli dayanımı göstermesidir.
Malzeme ve Boyut Kontrolü: Korkuluk profillerinin kesit ölçümleri, malzeme kalınlıkları ve alaşım özellikleri laboratuvar ortamında incelenir. Amaç standardın öngördüğü minimum malzeme kalitesi ve boyutsal toleranslara uyumun sağlanmasıdır.
Bağlantı Elemanları Dayanımı: Kelepçeler, braketler ve bağlantı aparatlarına hem statik hem de titreşimli yük testleri uygulanır. Amaç montaj noktasındaki kayma, gevşeme ve kırılma risklerinin önüne geçerek sistem bütünlüğünü korumaktır.