Geçici kenar koruma sistemleri şantiyelerde ve yüksekten yapılan bakım-onarım işlerinde düşme riskini en aza indirmek için başvurulan en önemli koruyucu tedbirlerdendir. Doğru tasarlanıp montajı yapıldığında çalışanların güvenliğini büyük oranda garanti altına alır. Ancak sahada uygulanan hatalı yaklaşımlar bu sistemlerin etkinliğini zayıflatır. Yetersiz malzeme seçimi, yanlış montaj ölçüleri ve standart dışı bağlantı elemanlarının kullanımı gibi eksiklikler koruma sisteminin performansını ciddi biçimde olumsuz etkiler ve iş kazası riskini artırır.
Bununla birlikte geçici kenar koruma kurulumunda sık karşılaşılan hatalar, yalnızca malzeme veya montaj eksiklikleriyle sınırlı kalmaz. Operatör eğitimi, bakım planlaması ve periyodik kontrollerin atlanması da güvenlik boşluklarına yol açar. İşveren ve saha ekiplerinin bu beş kritik hatayı bilip öğrenmesi hem yasal sorumlulukların yerine getirilmesini hem de çalışma alanlarında güvenlik kültürünün sağlıklı şekilde yerleşmesini sağlar. Bu rehberde sık yapılan beş temel hata detaylarıyla ele alınacak ve her birine karşı alınabilecek önleyici tedbirler önerilecektir.
- Yetersiz Malzeme Kalitesi
Silisyum karbür, çelik veya alüminyum alaşımlı korkuluk profilleri ve bağlantı elemanları,TS EN 13374'ün öngördüğü minimum malzeme kalitesine uygun olmalıdır. Ucuz, geri dönüştürülmüş veya teknik veri sayfası ibraz etmeyen ürünler, uzun vadede bükülme, çatlama veya korozyona uğrayarak koruma işlevini yitirebilir. Özellikle yağmur, nem ve tuzlu atmosfer gibi agresif dış ortam koşullarında malzeme kalitesi doğrudan dayanıklılığı belirler.
Kalitesiz malzeme kullanımı kısa sürede sistemin statik ve dinamik yük testleri altındaki performansını zayıflatır. Bu da işçilerin düşme riskiyle karşı karşıya kalmasına yol açar. Çözüm olarak her parti malzeme geldiğinde sertifika kontrolü yapıp, üretici garantisi ve uygunluk beyanı talep etmek uzun ömürlü ve güvenli bir koruma sistemi kurmanın temel adımıdır.
- Standart Dışı Montaj Ölçüleri
TS EN 13374'e göre el korkuluğu yüksekliği ara korkuluk aralığı ve düşüş bordu yüksekliği net olarak tanımlanır. Bu ölçüler aşıldığında çalışanlar arasında riskli boşluklar oluşur; ölçülerin altında kalındığında ise korunma etkinliği azalır. Örneğin el korkuluğu yüksekliğinin 1000 mm'den düşük yapılması durumunda bel seviyesinin üzerinde kalan boşluk düşüş anında işçiyi tutmaz.
Ayrıca korkuluk direkleri arasındaki mesafe standardın izin verdiği maksimum aralıktan fazla olursa düşüş borusunun işlevi kısmen devre dışı kalır. Bu tür hataların önüne geçmek için montajdan önce işyeri planında ölçülerin işaretlenmesi montaj talimatlarını kontrol listesiyle takip etmek ve sorumlu mühendis onayı almak gereklidir.
- Bağlantı Elemanları Hataları
Kelepçe, cıvata, somun ve braket gibi bağlantı elemanlarının yanlış boyutta veya kalitede seçilmesi montaj sırasında gevşeme ve kayma riskini yükseltir. Uygun sıkma torku uygulanmadığında titreşim ve yük altında elemanlar yer değiştirebilir. Bu durum da koruma sisteminin ani yükleri taşıyamamasına neden olur.
Bağlantı elemanlarının üzerinde geçirilmesi gereken tespit contalarının eksik olması da sistem bütünlüğünü zedeler. Her bağlantı noktasının üretici talimatlarına uygun tork ve sıkılıkta montaj kaydı tutulmalı, periyodik olarak tork kontrolleri yapılmalıdır.
- Periyodik Bakım ve Denetim İhmali
Kurulum tamamlandıktan sonra düzenli bakım ve yıllık kontroller yapılmadığında korozyon, metal yorgunluğu ve montaj gevşemeleri gözden kaçabilir. Özellikle açık hava şantiyelerinde çelik elemanlar paslanırken alüminyum bileşenler yorulma çatlakları oluşturabilir.
Bu durumda koruma sistemi, testli ilk günkü dayanımını kaybederek beklenmedik deformasyon veya kopmalara yol açar. Etkin bir önlem olarak işletme sorumlusu tarafından bakım takvimi hazırlanmalı, saha mühendisleri periyodik kontrol formları düzenli olarak doldurup raporlamalıdır.
- Eğitimsiz Montaj Ekibi
TS EN 13374'e uygunluk sadece malzeme ve dizaynla sınırlı kalmaz. Montaj ekibinin standardı tam anlamıyla bilmesi de olmazsa olmazdır. Eğitimsiz personel doğru korkuluk düzenini ve test edilmiş bağlantı yöntemlerini uygulamayabilir hatta üretici montaj kılavuzunu atlayarak hatalı montaj yapabilir.
Bu eksiklik sistem performans testlerini geçse bile sahada işlevsiz kalmasına neden olur. İşe başlamadan önce tüm montaj personeline TS EN 13374 eğitimleri, üretici simülasyon videoları ve saha denemeleriyle desteklenen bir "uygulamalı montaj" eğitimi verilmelidir. Böylece hem teorik hem pratik eksiklikler giderilerek güvenlik garantisi sağlanır.
Geçici Kenar Koruma Sistemlerinde Yapılan Hatalar Nasıl Çözümlenir?
Geçici kenar koruma sistemlerinde yapılan hataların temelinde zaman baskısı, yetersiz planlama ve saha eğitim eksiklikleri yatar. Bu hataların giderilmesi için önce proses bazlı bir risk analizi yaparak yanlış malzeme kullanımı, ölçü sapmaları, bağlantı elemanlarının uygunsuzluğu, bakım- denetim boşlukları ve eğitimsiz montaj ekibi gibi beş ana başlığı tespit etmek gerekir. Ardından her bir başlık için sorumluluk paylaşımı kontrol listeleri ve geri besleme döngüleri içeren bir düzeltici eylem planı hazırlanmalıdır. Süreç hem saha hem de ofis ekipleri aynı çerçevede hareket edecek şekilde koordine edilmelidir.
Yetersiz Malzeme Kalitesi: Her parti bileşen sertifikaları kontrol edilip kalite belgesi olmayan tedarikçilerle sözleşme derhal iptal edilir. Numune test süreçleri ve kabul kriterleri tanımlanarak sahaya gönderilen tüm elemanların laboratuvar onayından geçmesi sağlanır.
Standart Dışı Montaj Ölçüleri: Montaj öncesi saha kroki ve ölçüm işaretlemeleri mühendis onayından geçer. Ölçüm ekipmanları kalibre edilir. Montaj talimatı her ekip üyesine checklist olarak dağıtılır, tamamlanan her adım raporlanır.
Bağlantı Elemanları Hataları: Uygun tork değerleri ve malzeme özellikleri içeren "Bağlantı Talimatı" hazırlanır. Her kelepçe, somun ve braketin uygulama öncesi numune tork testiyle onaylanması, periyodik tork kontrol formları ile izlenmesi zorunlu hale getirilir.
Periyodik Bakım & Denetim İhmali: Yıllık ve 6 aylık bakım takvimleri oluşturulur. Her denetim sonrası saha raporu şirket intraneti üzerinden ilgili yöneticilere otomatik bildirim gönderir. Aşınma, korozyon veya gevşeme tespit edilen her noktada "düzeltici bakım" başlatılarak 24 saat içinde müdahale edilir.
Eğitimsiz Montaj Ekibi: TS EN 13374 ve üretici kılavuzlarını içeren zorunlu kılavuz ile saha personeline haftalık modüller halinde verilir. Eğitimi başarıyla tamamlayanlar sertifika alır. Saha müdürleri yalnızca sertifikalı personeli yönlendirir, rastgele saha denetimlerinde bilgi sınavı uygulanır.
Kenar Koruma Kurulumu Nasıl Yapılır?
Kenar koruma sistemi montajı, yüksekte çalışan personelin güvenliğini sağlamak için kritik bir adımdır. Kurulum öncesi zemin etüdü ve risk analizi yapılarak uygun TS EN 13374 sınıfı belirlenmelidir. Montaj sırasında doğru yükseklik, açıklık ve bağlantı elemanları kullanımıyla hem işçi düşme riskleri minimize edilir hem de sistemin testli performansı korunur.
Kurulum adımları şu şekildedir;
Hazırlık ve planlama: Şantiye üzerinde koruma hattının güzergâhını belirleyip riskli bölgeleri işaretleyin. İhtiyaç duyulan koruma sınıfını ve eleman sayısını hesaplayın.
Malzeme ve araç kontrolü: Direk, el korkuluğu, ara korkuluk, düşüş bordu, kelepçe ve cıvataların TS EN 13374 sertifikalı ve teknik veri föyü ile uyumlu olduğunu doğrulayın. Gerekli el aletleri ve kişisel koruyucu ekipmanları hazırlayın.
Ölçüm ve işaretleme: El korkuluğu yüksekliği için zemin referansından 1 000 mm, ara korkuluk ara yüksekliği için 500 mm, düşüş bordu için 100 mm'yi işaretleyin. Direk montaj noktalarını, maksimum 2 000 mm aralıklarla işaretleyerek hat boyunca işaretleyin.
Direklerin sabitlenmesi: Taban plakalı veya kelepçeli tip direkleri işaretli noktalara yerleştirip su terazisiyle dik konuma getirin. Cıvata ve somunları üretici tork değerine uygun sıkıştırın.
El ve ara korkuluk montajı: Üst yatay profil (el korkuluğu) elemanlarını direklere geçirin, dikey düzlemde hizalayın ve kelepçelerle sabitleyin. İkinci yatay profili üst korkuluk ile düşüş bordu arasında yerleştirip aynı yöntemle bağlantıyı tamamlayın.
Düşüş bordu yerleştirme: Bordo profillerini yatay zemine paralel, korkuluk direklerinin altına en az 100 mm yüksekliğinde takın. Düşen malzemeleri engellemesi için profil alt kenarının sıkı oturduğundan emin olun.
Bağlantı elemanları ve tork kontrolü: Kelepçelerin, braketlerin ve cıvata-somun setlerinin sıkılığını periyodik tork anahtarı ile kontrol edin. Özellikle titreşim veya dinamik yük bölümlerinde tork değerlerini sık sık yeniden ölçün.
Son kontroller ve test: Kurulu sistemin statik yük testiyle yatayda uygulanacak sınıf bazlı kuvvetleri taşıdığını teyit edin. Defleksiyon ölçümü yaparak TS EN 13374 toleranslarını aşmadığından emin olun.